Çinko – Genel Bakış İnsan vücudunda farklı metabolizmalarda görev alan bir mineraldir. Sinir sisteminde hücreler arası sinyalleşmede rol oynamakta ve bir nörotransmitter olarak görev yapabilmektedir.
Çinko- Nörolojik fonksiyonlar Çinko, sinir sistemi sağlığı ve beyin fonksiyonları için gereklidir. Özellikle çocukların zihinsel gelişiminde önemlidir.
Çinko-Antioksidan etki Çinko, serbest radikalleri nötralize ederek hücresel hasarı önleyebilir
Çinko depresyona iyi gelir mi? Serum çinko düzeyleri yükseltildiği zaman depresyonun da tedavi edildiği ve bu nedenle serum çinko düzeyinin depresyon için bir belirteç olabileceği illeri sürülmüştür.
Çinkonun serbest radikal oluşumu ve oksidatif stresten koruyucu rolü vardır. Depresyonu olan hastalarda serum çinko düzeyinin düşük olduğu ve depresyonun ağırlığıyla plazma çinko düzeyleri arasında bir paralellik olduğu bildirilmiştir. Serum çinko düzeyleri yükseltildiği zaman depresyonun da tedavi edildiği ve bu nedenle serum çinko düzeyinin depresyon için bir belirteç olabileceği illeri sürülmüştür.
Çinko vücutta nerede depolanır? Vücuttaki toplam çinko miktarı erkeklerde 2.5, kadınlarda ise ortalama 1,5 gram civarındadır. Bu miktarın büyük bir çoğunluğu iskelet kası ve kemikte depolanır.
Çinko – Büyüme ve Gelişme Geriliği Büyüme ve gelişme geriliği, çinko eksikliğinin en önemli belirtilerindendir. Uzun süre çinko eksikliğinde çocukta cinsi bozukluk, yetersiz büyüme ve gelişme, iştahında azalma görülmektedir. Tek başına çinko takviyesi çocukların büyüme ve kilo alması üzerinde önemli etkiye sahiptir.
Yapılan çalışmalar, koruyucu çinko takviyesinin kısa boylu ve zayıf çocuklarda büyümeyi ve kilo alımını arttırdığını göstermektedir. Ayrıca çocukların nöropsikolojik fonksiyonlarını geliştirmektedir.
Çinko- Merkezi Sinir Sistemi Üzerine Etkileri Çinko birçok sinirsel iletimde merkezi sinir sistemince kullanılmaktadır ve merkezi sinir sistemi gelişimi ve fonksiyonları üzerinde etkilidir. Çinko beyinde yapısal, düzenleyici ve katalitik pek çok proteinin yapısında kritik rol oynamaktadır. Beyindeki çinko konsantrasyonu, çocukluk döneminde artış göstermektedir. Yetişkin dönemde belli bir düzeyi koruyan beyin çinko düzeyi, yaşlılıkta ciddi bir azalma göstermemektedir.
Beslenmede yetersiz çinko alındığında, mental fonksiyonların ve öğrenme yeteneğinin azaldığı, epilepsi eşiğinin düştüğü bildirilmiştir. Yapılan çalışmalar çinko takviyesinin bebeklerde motor aktiviteyi arttırdığını, okul çağındaki çocuklarda da okul başarısını ve nöropsikolojik performansı arttırdığını göstermiştir Ayrıca, beyinde çinko dengesi bozulduğunda Alzheimer hastalığı ve depresyon görüldüğü çalışmalarda raporlanmıştır.
Çinko Eksikliği? Gelişmekte olan ülkelerde çinko eksikliği ölüm ve hastalıkların nedenleri arasında beşinci sırada gösterilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) yılda 800.000 insanın çinko eksikliğine bağlı olarak ölmekte olduğunu ve bunun 450.000'inin 5 yaşın altındaki çocuklar olduğunu belirtmiştir.
Dünya genelinde yaklaşık 2 milyar kişi çinko eksikliğinden etkilenmektedir. Birleşmiş Milletler (United Nations System Standing Committee on Nutrition) tarafından 2004 yılında hazırlanan raporda dünya nüfusunun yarısından fazlasının mikro besin öğeleri açısından yeterli beslenmediği ve bu grubun büyük çoğunluğunun çocuklar ve kadınlardan oluştuğu bildirilmiştir. Dünya nüfusunun yaklaşık 1/3’ünde çinko eksikliği görülmektedir.
Ayrıca çinko eksikliği canlı organizmanın oluşumunda, gelişiminde ve işlevlerini sürdürmede bilişsel yetersizliklere ve aksaklıklara, otoimmün hastalıkların oluşmasına sebep olmaktadır. Eksikliğinde kalp damar rahatsızlıklarının arttığı belirtilmektedir.
Metabolizma için gerekli insulin hormonunun önemli yapı taşlarından biridir. Yapılan araştırmalar çinko düzeyi ile koroner atardamar hastalığı ve diyabet arasında korelasyon olduğunu saptamıştır. Çinko eksikliği büyüme geriliği, hipogonadizm (testis fonksiyonlarındaki yetersizlik), cilt bozuklukları, iştahsızlık, boy kısalığı, cinsel olgunlaşmanın gerilemesi, bağışıklık yeteneğinde azalma, yara iyileşmesinde gecikme, tat duyusunda azalma, karanlığa adaptasyon mekanizmasının bozulması gibi problemlere sebep olmaktadır.
Çinko – Çocukluk Dönemi Çocukluk çağında Zn (Çinko) eksikliğinin cüceleşmeye, zihinsel ve fiziksel gelişim geriliğine, bağışıklık fonksiyon bozukluğuna ve öğrenme güçlüklerine neden olduğu bilinmektedir. Otizm Spektrum Bozukluğu (ASD) olan bireylerde, çinko eksikliğinin insidans oranının yaşa uygun sağlıklı kontrol deneklerine göre önemli ölçüde arttığı bildirilmiştir.
Çinko ve Yaşlanma Çinko, yaşlanmaya bağlı kronik hastalıklarda yeri doldurulamaz bir rol oynar. İnsan yaşlanması, oksidatif stres ve kronik inflamasyonla ayrılmaz bir şekilde bağlantılı olan çok faktörlü bir süreçtir. Serum çinko düzeyleri yaşla birlikte azalır ancak Alzheimer ve Demanslı hastalarda daha hızlı düşer. Aynı yaştaki kontrollerle karşılaştırıldığında Alzheimer ve Demanslı hastalarda çinko eksikliği daha şiddetlidir. Çinko yaşa bağlı çeşitli metabolik değişikliklerde anahtar rol oynar. Beyindeki çinko konsantrasyonu vücuttakinden 10 kat daha fazladır ve bilişi düzenlemede çok önemli bir rol oynar.
Çinko – Kan Beyin Bariyeri Çinko beyni toksik ajanlardan ve yabancı maddelerden korur. Eksikliğinde kan-beyin bariyerinin geçirgenliği artar ve beyin bakteri, virüs maruziyeti ile karşı karşıya kalır. Çinko seviyesinin azalmasıyla şizofreni hastalığı arasındaki bağlantı da bazı çalışmalarla gösterilmiştir. Ayrıca çinko yetersizliğinin okul çağı çocuklarda hiperaktivite semptomlarının artmasına neden olabileceği bildirilmiştir.
Çinko ve Bağışıklık Sistemi Çinko sağlıklı bir bağışıklık sistemini korumak için gereklidir. Bağışıklık sistemindeki rolü belki de çinkonun insan vücudunda aldığı en kritik roldür. Bağışıklık sağlığı söz konusu olduğunda C vitamini çinkodan daha sık ön plana çıkar, ancak çinko da aynı derecede önemlidir.
C vitamini gibi çinko da bir antioksidandır. Antioksidanlar genel sağlığı destekler ve yaşlanma karşıtı maddeler olarak işlev görebilir. Antioksidanlar serbest radikallerin vücuttan uzaklaştırılmasına yardımcı olur. Serbest radikaller DNA'ya zarar vererek yaşlanma sürecini hızlandırabilir. Ayrıca bağışıklık sistemine zarar verebilir ve zararlı bakteri ve virüslerle savaşmayı daha zor hale getirebilirler. Bir antioksidan olarak çinko, serbest radikalleri temizlemeye ve bağışıklık sağlığını desteklemeye yardımcı olur.
Çinko, bağışıklık hücrelerinin üretimine de yardımcı olur. Temel olarak çinko, vücudumuzun zararlı istilacıları savuşturmak için sahip olduğu savaşçıların sayısını artırır. Daha da önemlisi çinko antikor üretimini destekler. Antikorlar belirli bakteri veya virüsleri tanır ve zarar vermeden önce bunları ortadan kaldırır. Çinko olmasaydı bu son derece uzmanlaşmış savunma mekanizması düzgün çalışmazdı.
Çinko ve Cilt Sağlığı Çinko cilt sağlığı açısından da önemlidir. Çinko bir antioksidan olduğundan, antioksidanlar, daha genç görünmenizi ve hissetmenizi sağlamak için cildi onarma ve gençleştirme konusunda mükemmeldir çünkü DNA'ya zarar verebilecek serbest radikaller ciltte daha aktif olma eğilimindedir.
Cildimiz bir bariyer olduğundan güneş ışığını ve zararlı kimyasalları diğer organlara göre daha kolay emer. Yani bu serbest radikaller tarafından oldukça fazla dövülüyor. Çinko ve diğer antioksidanlar serbest radikallerin uzaklaştırılmasına yardımcı olarak en görünür bölgede, yani cildimizde yaşlanma sürecini yavaşlatır! Antioksidan gücü nedeniyle çinko birçok güneş kreminin içinde bulunur. Çinko ayrıca cildin dış katmanını da onarır ve cildin bir bariyer olarak desteklenmesine yardımcı olur. Bu, tehlikeli bakteri ve virüsleri dışarıda tutarak dolaylı olarak bağışıklık sistemini güçlendirir.
Çinko ve Bilişsel Süreç Çinko, bilişsel süreçler de dahil olmak üzere sağlıklı beyin fonksiyonu için gereklidir.
Yetişkinler için öğrenme ve hafızada rol oynar . Çinko eksiklikleri yaşa bağlı bilişsel gerilemeleri şiddetlendirebilir ve hatta Alzheimer hastalığına katkıda bulunabilir. Dahası, bilim insanları şu anda çinko takviyesinin Alzheimer hastalığını yavaşlatıp önleyemeyeceğini araştırıyor. Sonuçlar kesin değil, ancak hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar pek çok umut vadediyor.
Çinko ve Kemik Sağlığı Çinko ayrıca kemik sağlığını geliştirmek için de önemlidir. Çinkonun sağlıklı kemiklerin korunmasında iki önemli rolü vardır. Birincisi, yeni kemik dokusunun büyümesini teşvik eder. İkincisi mevcut kemiklerin hızlı bir şekilde parçalanmasını engeller.
Bu özellikle yaşlandıkça önemlidir. Yaşlı yetişkinler osteoporoz açısından daha büyük risk altındadır: kemikleri yenilenmekten daha hızlı bir şekilde parçalanır, bu da kemik kaybına ve daha büyük kırık riskine yol açar. Çinko bu süreci yavaşlatmaya ve kemikleri daha uzun süre sağlıklı tutmaya yardımcı olabilir.
Çinko ve Uyku
Uyku sorunları birçok Amerikalı için büyük bir endişe kaynağıdır. Yeterince uyumuyoruz ve aldığımız uykunun kalitesi de eksik. Çalışmalar çinko eksikliklerinin zayıf uyku ve genel uyku süresinin azalmasıyla bağlantılı olduğunu göstermiştir. İyi uyumanızı sağlamak için yeterli miktarda çinko tüketmek önemlidir. Bağışıklık sağlığının yanı sıra uyku da çinkonun en önemli faydalarından biridir. Yeterli dinlenme birçok ciddi hastalık riskini azaltır, sağlıklı kilomuzu korumamıza yardımcı olur ve bilişsel işlevleri geliştirir. Dolaylı olarak çinko, sağlıklı uyku kalitesini ve miktarını artırma yeteneği sayesinde sağlığın tüm bu yönlerini desteklemekten kısmen sorumludur.
Çinko ve Otizm
Çinko, otizmde beyin hücresi değişikliklerini tersine çevirmeye yardımcı olur mu? Auckland Üniversitesi'ndeki araştırmaya göre otizmde meydana gelen genetik mutasyonların beyinde neden olduğu hücresel değişiklikler çinko ile tersine çevrilebiliyor. Üniversitenin Fizyoloji Bölümü'ndeki tıp bilimcileri, son beş yıldır otizm mutasyonlarının beyin hücresi fonksiyonunu nasıl değiştirdiğini araştırıyorlar. Auckland, Amerika ve Almanya'daki sinir bilimci işbirlikçilerinin önderlik ettiği ortak bir çalışma olan bu son çalışma, bugün yüksek etkili dergi Journal of Neuroscience'da yayınlandı. Auckland Üniversitesi'nin baş araştırmacısı, Üniversitenin Fizyoloji Bölümü ve Beyin Araştırmaları Merkezi'nden Doçent Johanna Montgomery şöyle diyor: "Bu en son çalışma, otizmdeki gen değişikliklerinin beyin hücresi iletişimini azalttığını gösteren önceki çalışmamıza önemli ölçüde dayanıyor." "Beyin hücrelerinde otizmle ilişkili değişikliklerin neden olduğu bu hücresel eksiklikleri tersine çevirmenin yollarını arıyoruz" diyor.
Bu çalışma, çinkonun hücresel düzeyde değişen beyin hücresi iletişimini nasıl değiştirebileceğini inceliyor ve şimdi bunu ileriye taşıyoruz çinkonun işlevine beslenme ve davranış düzeyinde bakmak. Dr Montgomery, "Otizm davranışsal değişikliklerle sonuçlanan genetik değişikliklerle ilişkilidir" diyor. "Hücrelerin içinde başlıyor, dolayısıyla davranışsal düzeyde olanlar, beyindeki hücresel düzeyde bir şeylerin ters gittiğini gösteriyor." Uluslararası çalışmalar normalde beyinde yüksek düzeyde çinko bulunduğunu ve beyin hücrelerinin çinko tarafından düzenlendiğini ancak otizmli çocuklarda çinko eksikliğinin yaygın olduğunu ortaya çıkardı.
"Hayvan modelleri kullanılarak yapılan araştırmalar, bir anneye düşük çinkolu bir diyet verildiğinde çocuğunun otistik ilişkili davranışlar sergileme olasılığının daha yüksek olacağını gösterdi" diyor. "Çalışmamız otizmle ilişkili genetik değişiklikleri taşıyan hücrelerin bile çinkoya yanıt verebildiğini gösteriyor. "Araştırmamız beyindeki sinapslarda lokalize olan ve otizm ve şizofreni gibi nöro-gelişimsel bozukluklarla ilişkili olan Shank3 proteinine odaklandı" diyor. "Shank3'te genetik değişiklik olan insan hastalar, derin iletişim ve davranışsal eksiklikler gösteriyor. Bu çalışmada, Shank3'ün, beyin hücrelerinin nasıl iletişim kurduğunu düzenleyen çinkoya duyarlı sinyalleme sisteminin önemli bir bileşeni olduğunu gösteriyoruz." Dr Montgomery, "Şaşırtıcı bir şekilde, Shank3 genindeki otizmle ilişkili değişiklikler beyin hücresi iletişimini bozuyor" diyor. "Shank3'teki bu genetik değişiklikler onun çinkoya tepki verme yeteneğini değiştirmiyor". "Sonuç olarak çinkonun, Shank3'teki otizmle ilişkili değişiklikler nedeniyle daha önce zayıflamış olan beyin hücresi iletişimini artırabildiğini gösterdik ". "Çinkonun vücutta düzenlenme şeklinin bozulması, yalnızca beyindeki sinapsların çalışma şeklini bozmakla kalmaz, aynı zamanda psikiyatrik bozukluğu olan hastalarda görülen bilişsel ve davranışsal anormalliklere de yol açabilir." "Sonuçlarımızla birlikte veriler, çinko seviyelerindeki değişiklikler gibi çevresel/beslenme faktörlerinin bu proteinin sinyal sistemini değiştirebileceğini ve beyindeki sinir hücresi fonksiyonunu düzenleme yeteneğini azaltabileceğini gösteriyor" diyor.
Bunun hem otizm hem de şizofreni gibi psikiyatrik bozukluklar için uygulamaları vardır. Dr Montgomery, araştırmalarının bir sonraki aşamasının, otistik davranışlar üzerindeki etkisini görmek için diyetteki çinko takviyelerinin etkisini araştırmak olduğunu söylüyor. "Çok fazla çinko toksik olabilir, bu nedenle otizmi önlemek ve tedavi etmek için optimum seviyeyi belirlemek ve ayrıca çinkonun Otizm hastalarında meydana gelen genetik değişikliklerin tümü veya bir alt kümesi için yararlı olup olmadığını belirlemek önemlidir."
Sizlere en iyi alışveriş deneyimini sunabilmek adına sitemizde çerezler(cookies) kullanmaktayız. Detaylı bilgi için Çerez ve Gizlilik sözleşmelerini inceleyebilirsiniz.
